Beste jarduerak

-San Juan egunean

30m-ko zuhaitz baten eskalaketa: Urtero, udaletxeko plazan 30 m-ko altuera duen zuhaitz bat kokatzen da, honen puntan dirua duten bi poltsa kokatuz. Honen eskalaketa zailzeko, olioz estaltzen da enbor gehiena, modu honetan eskalatzeraen saiakera guztiak ezertarako balioz. Azken finean, diru poltsak lortzeak ez dio soilik irabazleari sari ekonomikoa ematen, baizik eta, Irundar guztion errekonoziomendua, bere ausardiarengatik. Lehen, gizonezkoek egin beharreko jardueratzat hartuta zegoen, nahiz eta gaur egun, emakume askok dirua lortzearen gertu geratu diren.

Egindako suteen jauziak: Urtean behin, hau da, San Juan egunean, Irun guztian zehar sute kontrolatuak egiten dira, bai lagunekin, bai familiekin… Baina nagusitasuna hartzen duten plazak, San Juan enparantza eta Urdanibiakoak dira. Lehengoan, Irungo alkateak antortxa baten bitartez Irundarron guztion aurrean sutea pizteko pribilegioa dauka. Sua hil zorian dagoela, heziak kentzen dituzte umetxoek bere ausardia demostratu dezaten. Urdanibia enparantzan berriz, helduagoak diren pertsonak aritzen dira saltoka, bere purifikazioa bilatzeko asmoz. Tradizio hau, oso antzinatik dator eta eguzkiari indar gehiago emateko asmoz egina dago beste alde batetik.

-Udan: Behobia auzoan (Bidasoa ibaia)

                Ahateen harrapaketa:  Bidasoa ibaian, Behobiako lagunen elkarteak txalupa baten gainean, hainbat ahate jaurtitzen dituzte ibaiara, bertan, adin guztietako eta bi sexuetako parte hartzaile askok hauen harrapaketan aritzen dira. Behin, ahate bat modu legal batean harrapatzekotan, sari bezala etxera eramateko eskubide osoa duzu, gehienetan elikagai bezala erabiliz.

                “Cucaña”: Bidasoa ibaiaren gainean, xaboiez betetako 5-6 metroko enbor bat jartzen da, eta urarekin nahastu egiten da horaindik irrristagarriagoa suertatzeko. Parte hartzaileak, zutik, enborraren amaieran dagoen ikurrintxo bat hartu behar dute eta lortzekotan sari sinboliko bat lortzen dute, garrantzitsuena horrek duen zailtasunagatik lortzeak ematen duen ospea izanik. Izan ere, bertan ematen diren saiakera gehienak ez dute lortzen beren helburuak. Eta ibaiara erori ez gero berriz saiatzeko aukera daukazu. Orain aipatutako modalitatea, helduentzat zen gehienbat, baina arrastaka joatea baimentzen zuen beste jokamolde ematen zen, non umeak parte hartzeko eskubidea zuten, modu honetan arriskuak murristuz.

-Ekainaren 29an

                Emakume antortxadunak:

                1522ko urtean, Irun Juan Pérez de Azcue (Hondarribitarra) eta Miguel de Ambulodi (Oiartzundarra, baina Irungo bizilaguna) kapitainen agintearen azpian zegoen, irunen 400 soldadu inguruko ejerzitua kontrolatzen zuten, eta gazteluak atakatua izateko arriskua ikusi zutenean, Dopmsotiarako bidea hartzen dute Beltran de la Cueva Kapitain Jeneralari abisatzeko. Honek, Domostiarako ddefentsan aritzeko 2000 soldadu inguru zituen bere kargu. Hasiera batean ez die laguntza eskaintzen Bidasoaldeko bi agintarei, baina tropa Franko-Nafarroen kontra gizon kopuru horiekin ez dutela ezer lortuko ikusterakoan, Irunerantz abiatzen da infantería gehiengoarekin eta zalditeriako 150 unitateekin. Azken btean, Azcue eta Ambulodi kapitainmek etsaiari aurre egiteko 1500 unitateko ejerzitoa batzea lortzen dute.

Gauaz iritsi ziren Saroya de Aguinagako haranerainoko isilunean, baserriko jaun jakintsu batek aholkatzen du kaskoak isil zezatela eta zaldien mihiak lot zitzaten hauek ezin zezatela irrintzi egin eta ez zezaten armada inbaditzailea konturatzea ahalbidetzea. Aldi berean, Pedro de Hirizar errenteriako elizgizona 400 zurezko aizkorak zituen. 400 emakume eta haur bildu zituen eta gauean, piztutako 400 zur-aizkorez Bide Errealetik aurrera egin zuten, Iruneranzko noranzkoan, Errenteritik-Oiartzuntik zetozela. Honek, franko-nafarrak erasoa Irunen alde horrengatik etorriko zela pentsatzea eragin zuen. Baina bitartean soldadu lokalekin, Azcue eta Ambulodi kapitainek, frantziarrei erasotzen diete mendiko beste aurpegiatik, haiek ustekabeko aurkituz. Plan honekin armada inbaditzaileak ihesa hasi zuen inolako enfrentamendurik gabe.

1937a, antortxeren Prozesioa hau ospatzen den lehen urtea da, irailaren 4ean hain zuzen ere. Fede hunkigarriko manifestazioa izan zen. Parrokiako tenplutik gaueko 9 etan irten zen prozesio hura, Junkal elizaren inguruetan emanez. Milaka fidel kandelekin piztuta lagundu zuten urte horietan hondamenetako kaleetatik joanez; Fermín Calbeton, Pº de Colón, Espainia, San Juan Plaza eta Elizako kalea. Ekitaldi benetan ikaragarria izan zela esaten da.

1998tik aurrera, Irundarra den Pagoki Gazte Elkarteak berreskuratu zuen gertaera historiko hau, garai horretako emakume-ume Irundarrek izan zuten rola gogorarazteko nahiarekin, hauen eginkizun garrantzitsua gabe seguraski tropa franko-nafarren aurkako emaitza ezberdina izango zelako. Gaur egun, ekitaldi hau borondatezkoa da, beraz parte hartzea guztiz librea da.

Urtero, ekainaren 29ko gau horretan, garai hartara gogoratzen dituzten jantziez eta bere zuzietako argi bakarraz apaindutako doazte Bide Errealeko kaleetatik.

Gaur egun egiten den bideari dagokionez, irteera Artaleku kaletik ematen da 22.00 orduetan, Iturrino anai-arrebaren altuera berean. Ondoren, klae nagusitik jaisten dira, Plaza San Juan bidean (Udaletxea), hortik San Martzial kalera bideratzen dira, Sargia, Larretxipi, Urdanibia, Santa Elena eta Ermitako kaleak igaroz. Kale hauen puntu batzuetan, antortxeren isiltasuna txalapartaren soinuarekin inbaditzen duten talde prestatuak daude, prozesioari indar gehiagio emateko asmoz.

Urtero, gertakizun historiko honetan eman ziren 400 pertsonak soberan gainditu egiten dira, izan ere, emakumeak eta umeak festaren parte sentitzeko gertakizun ezinhobea da.